Het 'steentijddieet' en de schildklier
Door Josine Thomassen
De mens heeft zich ontzettend snel geëvolueerd van rondtrekkende jager-verzamelaars tot de moderne mens die we nu zijn. Wat ook geëvolueerd is, is ons voedingspatroon.
De oermens at voornamelijk zaken die hij onderweg tegenkwam: mager vlees (de bio-industrie bestond nog niet, dus vet gemeste dieren ook niet!), vis, fruit, wilde groenten en noten.
Voedsel zoals brood, pasta en zuivel (melk, kaas) kwam pas veel later, toen de mens zich op vaste plekken ging vestigen en de eerste boerderijen ontstonden.
In het vrouwenblad Margriet van 2 augustus 2013 stond een artikel over het steentijddieet en de gunstige effecten daarvan voor schildklier patiënte Mirte.
Het elimineren van voedingsmiddelen zoals tarwe en melk heeft vaak een gunstige invloed op het verloop van auto-immuunziekten. Prof. Dr. Bruce Wolffenbuttel, internist-endocrinoloog en secretaris van de Nederlandse Vereniging voor Endocrinologie: 'Ik kan niet namens mijn beroepsvereniging spreken, maar wil wel zeggen dat de interactie tussen genetische aanleg, de bacterieflora in de darm en het effect van bepaalde voedingsmiddelen op het immuunsysteem buitengewoon serieus wordt genomen. Mensen met bepaalde auto-immuunziekten hebben vaak een andere darmflora en een hogere darmdoorlaatbaarheid dan gezonde mensen. Bepaalde voedingsbestanddelen, zoals gluten en melkeiwit, kunnen daar invloed op hebben. Ik kan me dus goed voorstellen dat er mensen zijn met Graves of Hashimoto die baat hebben bij bepaalde voedingsinterventies.'
Professor Cordain* van de Colorado State University in de Verenigde Staten argumenteert dat zuivel geen noodzakelijk onderdeel van ons dieet is.
Volgens hem is 65% van de bevolking lactose-intolerant en is de mens pas relatief recent zoogdieren-melk beginnen te drinken. Onze verre voorvaderen aten groenten, fruit, noten, zaden, eieren, vlees en vis. In ons DNA is dus al miljoenen jaren vastgelegd dat dit goede producten voor ons zijn. Ons DNA lijkt nog precies op dat van onze prehistorische voorouders.
Daarom is hun menu nog altijd het gezondst voor ons. De moderne mens eet vooral te veel koolhydraten, stellen voorstanders van oervoeding. Dat leidt tot obesitas en ziekten.
'We beginnen steeds beter te begrijpen hoe met name stofjes in tarwe en melk het immuunsysteem van bepaalde mensen op het verkeerde been zetten' zegt professor Loren Cordain.
Hij geldt wereldwijd als expert op het gebied van evolutiegeneeskunde. Hij toonde aan dat het elimineren van voedingsmiddelen die we pas sinds het ontstaan van de landbouw eten vaak een gunstige invloed heeft op reuma en MS, ook auto-immuunziekten.
Het is vrijwel zeker dat auto-immune schildklierziekten geen uitzondering zijn.
Het volgen van een steentijddieet is volstrekt risicoloos. Cordain zegt dat de wetenschap achter het oerdieet ondersteund wordt door evolutie via natuurlijke selectie. Ons leefmilieu is veel sneller veranderd dan dat onze genen zich hebben kunnen aanpassen.
'We zijn als mens gebouwd en best aangepast aan een leven buiten in de natuur, waar we veel energie moesten stoppen in het vinden van voedsel dat ons terug energie moest leveren' zo zegt hij.
In onze moderne wereld is die link echter gebroken, wat maakt dat we in de woorden van de professor 'oermensen zijn in het ruimtetijdperk'.
Je bent wat je eet.
Zeker is dat onze voorouders jagers-verzamelaars waren in Oost-Afrika. We leven langer dan in de oertijd. Dat komt doordat we schoon drinkwater hebben, er zijn geen hongersnoden meer en we hebben belangrijke infectieziekten weten te bedwingen. Maar we worden niet gezond oud.
Meer dan de helft van de Nederlanders is te dik en zo'n 12 procent heeft obesitas.
Het InnovatieNetwerk, een denktank van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, heeft het project Oerdis opgezet. Archeologen, antropologen en diëtisten verzamelen daarin aanwijzingen over hoe de oervoeding er precies uitzag.
Doel is te komen tot een 'oerschijf van vijf'. Eigenlijk een Schijf van Drie, want de delen 'granen en aardappelen' en 'zuivel' vervallen grotendeels.
Onlangs heeft het InnovatieNetwerk samen met het Openluchtmuseum het boekje Oerdis gepubliceerd, met toelichting en recepten.
Oervoeding heeft een gunstig effect op de gezondheid.
Onderzoekers in Zweden en de V.S.** zagen positieve effecten op bloeddruk, gewicht, vetmassa, buikomvang, bloedsuikerwaarde, bloedvetten zoals cholesterol en ontstekingswaarden.
Hoe het werkt?
Oervoeding bevat weinig snelle suikers. Verder bevat oervoeding meer omega 3-vetzuren dan moderne voeding. Daarin overheersen juist de omega 6-vetzuren. Daarnaast is het zoutgehalte aanzienlijk lager, zodat de bloeddruk daalt. En oervoeding bevat veel meer vitamines per ingenomen calorie.
Die officiële normen gaan de laatste tijd wel omhoog. Zo heeft de Gezondheidsraad eind vorig jaar de aanbevelingen voor vitamine D voor veel groepen maar liefst verdubbeld.
Ook de norm voor omega 3-visolievetzuren is in 2006 flink verhoogd. De Gezondheidsraad adviseert nu 450 mg omega 3-vetzuren per dag in plaats van 200 mg.
De meesten van ons halen dit niet eens bij benadering. Zo kregen Nederlandse vrouwen in 2003 gemiddeld slechts 84 mg omega 3-visolievetzuren per dag binnen.
Er is ook bijna niemand die dagelijks twee stuks fruit en twee ons groenten (zeven eetlepels) eet, de bekende hoeveelheden die het Voedingscentrum adviseert.
Slechts 4 procent van de Nederlanders slaagt hierin, zo toonden Wageningse voedingswetenschappers onlangs aan. Wie kiest voor oervoeding redt dit gemakkelijk.
Groenten en fruit zijn namelijk al onderdeel van het ontbijt en de lunch. Het grootste probleem blijft natuurlijk: het weerstaan van al die verleidingen waarvan de oermens geen weet had.
Cordain: 'Er zijn nu al vijf klinische onderzoeken die hebben aangetoond dat dit dieet een krachtig middel is om je gezondheid en welzijn te bevorderen'.
Het boek van Kris Verburgh, arts en onderzoeker, biedt ook een alternatief voor de verouderde schijf van vijf. Het heet: De voedselzandloper.
Bronnen:
* Loren Cordain heeft heel veel gepubliceerd, o.a:
Cordain, Loren (2002). The Paleo Diet: Lose Weight and Get Healthy by Eating the Food You Were Designed to Eat. New York: Wiley. ISBN 0-471-26755-4
Cordain, Loren & Friel, Joe (2005). The Paleo Diet for Athletes: A Nutritional Formula for Peak Athletic Performance. Rodale Books. ISBN 1-59486-089-0.
Cordain, Loren. "The Science of Healthy Eating". The Paleo Diet. Retrieved January 19, 2008. Carrera-Bastos P, Fontes Villalba M, O'Keefe JH, Lindeberg S, Cordain L. The western diet and lifestyle and diseases of civilization. Res Rep Clin Cardiol 2011; 2: 215-235.
Melnik BC, Schmitz G, John SM, Carrera-Bastos P, Lindeberg S, Cordain L. Metabolic effects of milk protein intake strongly depend on pre-existing metabolic and exercise status. Nutr Metab (Lond). 2013 press, 2013;10:60
** Dr. Lynda Frassetto, professor geneeskunde aan de universiteit van Californië in San Francisco heeft onderzoek gedaan naar het paleo-dieet.
Frassetto, L A; Schloetter, M; Mietus-Synder, M; Morris, R C; Sebastian, A (2009). "Metabolic and physiologic improvements from consuming a paleolithic, hunter-gatherer type diet". European Journal of Clinical Nutrition 63 (8): 947–955.
Cholesterol- en insulinewaardes verbeterden. In tien dagen tijd zorgde een oerdieet voor een toename van de insulinegevoeligheid, de bloeddruk daalde, net als het gehalte aan slechte cholesterol en triglyceriden, die voorkomen in vetten en oliën.
Palaeolithic diet (''stone age'' diet) Staffan Lindeberg Department of Clinical Sciences, Lund University, Lund, Sweden, has been studying health effects of the original human diet for many years. In earlier studies his research team have noted a remarkable absence of cardiovascular disease and diabetes among the traditional population of Kitava, Trobriand Islands, Papua New Guinea, where modern agrarian-based food is unavailable.
Lindeberg, Staffan; Cordain, Loren; Eaton, S. Boyd (September 2003). "Biological and Clinical Potential of a Palaeolithic Diet". Journal of Nutritional and Environmental Medicine 13 (3): 149–60.
Lindeberg, Staffan (June 2005). "Palaeolithic diet ('stone age' diet)". Scandinavian Journal of Food & Nutrition 49 (2): 75–7.
Lindeberg, Staffan. Paleolithic Diet in Medical Nutrition. Retrieved January 19, 2008.
Effects of a short-term intervention with a paleolithic diet in healthy volunteers M Österdahl, T Kocturk, A Koochek and P E Wändell European Journal of Clinical Nutrition (2008) 62, 682–685; doi:10.1038/sj.ejcn.1602790; published online 16 May 2007 Department of Neurobiology, Center for Family and Community Medicine, Care Sciences and Society, Karolinska Institutet, Huddinge, Sweden
Metabolic effects of milk protein intake strongly depend on pre-existing metabolic and exercise status Melnik BC, Schmitz G, John SM, Carrera-Bastos P, Lindeberg S and Cordain L Nutrition & Metabolism 2013, 10:60 (2 October 2013)